ABD - Rusya Arasında ''Kimyasal'' Uzlaşma

Muhammed Blut  

Es-Sefir

Güvenlik Şurası toplantısından sonra, kimyasal silah meselesini de ihtiva etmeye başlayan Suriye krizi konusunda karşılıklı Amerikan-Rus uzlaşması sürerken Birleşmiş Milletler'in teftiş komitesinin, Four Seasons Oteli'nden Doğu Guta'ya çıkışları için bir yol aranıyor. Amerika ve Rusya, her ikisi de dışişleri bakanları John Kerry ve Sergey Lavrov'a; müttefikleri olan rejim ve muhalefeti, Birleşmiş Milletler ekibinin görev yapmasını kolaylaştırmaları, güvenliklerini sağlayıp onlara geçişler açmaları yönünde ikna görevi verdi.

Dün, Lavrov ve Kerry arasında telefon aracılığı ile görüşmeler gerçekleşti. El-Sefir'in ulaştığı  bilgilere göre bu  Ağustos ayının sonunda Lahey, Ekim ayının ortalarında ise Cenevre'deki siyasi süreçlerin, aşırıcılar tarafından istismar edilmesine izin verilmeyeceğine dair açık bir Amerikan-Rus kararı var. BM'nin Suriye Özel Temsilcisi Lakhdar İbrahimi de, kimyasal saldırının, Cenevre konferansına hazırlık meselesini hızlandırması ve dünyaya, askeri hiç bir çözümün olmadığını ispat etmesi gerektiğini ifade etti. İbrahimi aynı zamanda uzun zamandır planladığı, görevliler ile birlikte ofisini Cenevre'ye taşıma işlemini, artık zamanı geldiği için gerçekleştireceğini ilan etti.

İki dışişleri bakanının, atmosferi soğutmak ve gerçeklerden emin olmak için dosyayı savaşan taraflardan aldıkları ve Suriye'deki kimyasal krizi denetledikleri görülüyor. Suriye'den, uluslararası uzmanların, görevlerinin genişletilmesi adına resmi bir  beyan gelmese de Lavrov ''Suriye Hükümeti işbirliği için çağrı yapıyor'' diye açıklama yaparak karşılığında Kerry'den, müttefiklerini ''uzman komitenin güvenli geçişleri için garanti'' konusunda ikna etmesini talep etti.

Uzlaşı, müştereklerin ve atmosferin yatıştırılmasının Ruslarla  Amerikalıların ortasında buluştuğu, ''alternatifsiz'' seçenek olması gerektiği anlaşılıyor, özellikle de muhalefetin içinde, Cenevre'deki herhangi bir konferansı reddedenlerle çatışmaların belirginleşmeye başladığı ve bu çatışmalara katılarak tırmandıran -Washington'un onları tamamen ortadan kaldırabileceği umudu ile Cenevre-2 konferansını ertelettiği- ''cihadist'' gruplar varken.

''Kimyasal'' düzeyde kriz yaşayan Suriye'nin, Rus-Amerikan uzlaşısında bir çatlak yarattığı görülüyor ama bununla birlikte, iki tarafın ipuçlarında, muhalefet parmaklarının gösterdiğinin aksine işaret eden ilan edilmemiş benzerlikler var. Aynı zamanda ''can simidi'' olarak görülen Cenevre'ye bağlılık, iki tarafın, katliamın sorumlusunu belirlemeyi Birleşmiş Milletler'e bırakmalarına, Amerika'yı da müdahaleden uzak tutarken Amerika'nın, Suriye muhalefetinin ''doğu guta kimyasal saldırısı katliamından'' rejimi itham edişini de görmezden gelmesine sebebiyet veriyor.

Obama, CNN ile söyleşisinde ''Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler ile müzakere etmeden ve yeterli kanıt elde etmeden başka bir devlete saldırırsa, uluslararası kanunların böyle bir şeye izin verip vermediği ile ilgili soruların sorulmasına yol açar'' ifadelerini kullandı.

Suriye Obama için karmaşık mezhep sorunlarını barındırırken, bunun üstüne bir de kimyasal saldırı meselesi eklendi. Obama söyleşisinin devamında ''Amerika'nın, karmaşık mezhep sorununu çözmeye yönelik müdahil olma fikri abartılıdır'' dedi. Obama istihbarat servislerine bu saldırı hususunda bilgi toplama emri verdiğini de söyledi.

Beyaz Saray, Obama'dan, Suriye'ye Amerikan güçlerini göndermesinin beklenmediğini, velakin iddia edilen kimyasal saldırıya nasıl cevap verileceği konusunda çalışmaların yapıldığını belirtti. Amerikalı yetkili, Fransız haber ajansına verdiği demeçte; Pentagon, Dış İşleri ve İstihbarat servisinden yetkililerin Beyaz Saray'daki toplantısında ''Sahaya kuvvet gönderme ve uçuşa yasak bölge ilan etme'' konularının konuşulmadığını aktardı.

İslam Tugayı dün, bölgeye gitmesi beklenen uluslararası heyetin güvenlik şartlarını sağlama sözü verdiği şeklinde bildiri yayınlarken aynı şekilde Suriye Ulusal Koalisyonunun da bu yönde beyanı oldu. Fakat Birleşik Askeri Yönetim'in, Cobar ve Zemelka'da var olan çoğu silahlı grubun üzerinde etkisinin olmadığı biliniyor. Heyetin çalışma yapacağı bölgede, Nusra Cephesi emri altına giren ''Cephetü Feth Asıma'' (Başkenti Fethetme Cephesi) grubu bulunuyor.

Suriye rejimi tarafından Zemelka ve Cobar'a kimyasal füzeleri atıldığı iddia edilen bölgenin, Koalisyon ve İslam Tugayı tarafından sunulan coğrafi koordinatları arasında farklılıklar var. Koalisyon Genel Sekreteri Bedir Camus, El-Kalmun'da mevzilenmiş 155. tugayın ve Sebine'de mevzilenmiş 127. tugayın saldırıyı gerçekleştiren tugaylar olduğunu söylerken; İslam Tugayı Cebel Kasiyun'da ve Mezze'de mevzilenmiş 105. tugayı suçluyor.

Uluslararası soruşturma komitesi, Çarşamba günü sabah 6'da hareketlenen ve sadece Arbin tarafına operasyon başlatan 105. tugaydan çatışmalar sırasında isabet alan ve ''kimyasal boğulma, tıkanma'' hali yaşayan 2'si subay 16'sı erbaş olmak üzere 18 cesedin ve 41 yaralı askerin üzerinde araştırmalar yapmaya başladı.  Bu olay sırasında 39 ambulans aracı Yusuf El-Izma Hastanesine yaralı askerleri taşımış.

Suriye ordusu muhaliflerin kontrolü altındaki bölgelere başlattığı ''Kent Kalkanı'' adlı operasyon için Cobar, Arbin ve Zemelka'ya piyade birliklerini ve tankları göndermeden önce hazırlayıcı nitelikte yoğun topçu saldırısı başlatırken Suriye ordu sözcüsü, kimyasal silah kullanımı ile ilgili ithamlara ''Bu bir intihar eylemi olurdu'' diye cevap verdi. Sözcü ordunun, kimyasal saldırı yapıp gaz ile kirlenen hedeflere askerlerini göndermesinin mantıklı olmadığını, bunun bir intihar eylemi olduğunu belirtti.

Ruslar; Suriye hükümetini, kimyasal saldırıyı soruşturacak komitenin, Irak'taki senaryoyu tekrarlayacak bir komiteye dönüşmesinin siyasi-diplomatik hiç bir tehlikesinin olmadığına iknaya çalışırken sırtını ''çeşitli garantilere'' dayıyor. Öncelikle komite şu anda, kimyasal madde kullanıldı mı kullanılmadı mı sorusunu belirlemenin dışında bir faaliyet yürütmeyecek. Muhalefetin dediği gibi yüzlerce sivilin ölümüne neden olan kimyasal silahın varlığı belirlense bile bu tek başına ''saldırı unsuru'' değildir. Kimyasalı kullanan tarafı ve füzelerin çıktığı yeri belirleme çalışmalarında, Selström ekibi (BM soruşturma heyeti) tek başına hareket etmeyecek. Batılı, Arap ve diğer istihbarat servisleri de her zaman ki gibi Birleşmiş Milletler'e gerekli bilgileri ulaştırmak adına raporlar hazırlayacak.

Rus ve Batılı istihbarat servisleri, 90'lı yıllarda Libya'nın eski lideri Albay Muammer Kaddafi'ye teslim edilen ve son aylarda bir kısmının Suriye'ye taşınmış olmasından şüphelenilen kimyasala ait ''ipuçlarına'' sahip. Komitenin, faaliyetini başarıya ulaştırıp ve saldırıdan sorumlu kimliğin belirlenmesi amacıyla uydu görüntülerini, görüntüleri elinde bulunduran Güvenlik Şurası'ndan talep etmesi bu kimyasallara ait bilgilerin tamamlanmasını sağlayabilir.

Çev: Hasan Sivri

medyasafak.com