"Irak ve İran’ın Petrol Boru Hattı Politikaları"

Elie Chalhoub

El Ahbar

Bölgenin gazete manşetlerinden ve savaşlardan uzakta, bölgenin sömürgecilik dönemindeki temel özelliklerinden birini silerek Ortadoğu stratejik haritasını yeniden çizebilecek planlar, düzenli bir şekilde devreye sokuluyor.

İran ve Irak'ın bir dizi yeni petrol ve gaz ihracı amaçlı boru hattı inşa etmeye kararlı şekilde devam etme yolundaki son adımları, İran'ın uluslararası yaptırımlara karşılık verme teşebbüsü olarak değerlendirilebilir. Planlanan boru hatları ayrıca Irak'ın ekonomik toparlanmasını veya belki petrol şirketlerinin yeni ihracat yolları için baskı yapmasını yansıtıyor olabilir.

Bu açıklamaların gerçeklik payı olabilir. Fakat daha yakından bakıldığında, bu tasarıların birbiriyle bağlantılı olduğu daha iyi görülecektir.

Kısa vadeli amaçlar açık. Bu amaçların arasında Ürdün'ü bölgenin “direniş” eksenine çekmek ve İran'ın doğu komşusu Pakistan üzerindeki Amerikan nüfuzunu azaltmak da bulunuyor.

Fakat uzun vadeli hedef daha büyük: Ortadoğu'yu, dayanak noktalarının İran ve Irak olduğu bir bölgesel ortaklığa bağlayan ekonomik bağlar şebekesi yoluyla birbirine bağlamak.

Bağdat, bölgesel yakınlaşmalar bakımından nerede durduğunu giderek daha açık şekilde gösteriyor. Geçen aylarda Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad rejimini açıkça destekledi, Ankara'yla karşı karşıya geldi, Kahire'ye elini uzattı ve Riyad ve Doha ile arasını açtı.

Boru hattı tasarıları aynı zamanda Irak'ın seçtiği yolun altını çiziyor. Ülke, tarihsel mirası ve ekonomik ve stratejik etkisiyle uyumlu bir rol oynamayı seçti.

İran Pakistan'ı bağlıyor

Bu doğrultuda atılan son adım, Pazartesi günü boru hattının İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmadinejad ve Pakistan Cumhurbaşkanı Asif Ali Zardari tarafından açılması oldu. Boru hattı, İran doğalgazını Pakistan toprakları üzerinden Asya pazarlarına taşıyacak ve Pakistan'a can havliyle ihtiyaç duyduğu enerji beslemelerini sağlayacak.

İki ülke arasındaki müzakereler yaklaşık on yıl önce başladı, fakat ABD'nin muhalefeti nedeniyle sık sık durdu. Washington uzun süre, İran'dan veya İran üzerinden petrol ve gaz taşıyacak her tür tasarıyı engellemeye çalıştı.

Bu süre içinde İran, boru hattının ülkenin güneyindeki Pars gaz sahasından Pakistan sınırındaki Multan kasabasına kadar olan kısmını tamamladı.

Tahran, boru hattının 780 kilometrelik Pakistan kısmının 1,5 milyar dolarlık maliyetinin üçte birini karşılamaya girişti, geri kalanı ise Pakistan hükümeti finanse ediyor.

Ürdün ve Mısır'ı kazanmaya çalışmak

Eş zamanlı olarak Irak ve Ürdün, güney Irak'ı Kızıldeniz'deki Akabe limanına bağlayan ve bağlantının Mısır'a kadar genişletilebileceği paralel petrol ve doğalgaz boru hatları üzerinde çalışmaya başladı.
Tamamlanması iki ila üç yıl sürecek olan 1,690 kilometrelik hat, Basra'dan Bağdat'ın batısındaki Hadisa'ya, oradan Ürdün topraklarına ve güneyde Akabe'ye gidiyor. Ürdün kısmı için sözleşmeler, yap-işlet-devret modeli temelinde şirketlere verilecek ve sahipliği 20 yıl sonra yeniden Irak hükümetinin olacak.

Anlaşma doğrultusunda petrol boru hattı, Ürdün'e imtiyazlı fiyatlarda (piyasa fiyatlarının altında, varil başına yaklaşık 20 ABD dolarına) günlük 150 bin varil Irak petrolü sağlayacak. Projenin, Ürdün'ün kronik yakıt krizlerine son verecek olmasının dışında, ülkeye yıllık 3 milyar dolarlık kâr sağlaması bekleniyor.

Projenin planlanan ikinci safhası, Hadisa'dan başlayıp Suriye toprakları üzerinden, Suriye'nin Akdeniz'deki Banias limanına günlük 1,25 milyon varil petrol pompalayacak bir batı kolunun inşa edilmesini öngörüyor.

Suriye'yi ayakta tutmak

Eş zamanlı olarak, İran gazını Irak ve Suriye'ye ve Avrupa'ya taşıyacak ve İran'ı Körfez'i by-pass edecek bir ihracat yolu sağlayacak 5,000 km uzunluğunda bir hat için planlar yapılıyor.

İran ve Irak'ın 20 Mart'ta projenin ilk aşaması için bir anlaşma imzalaması bekleniyor. Bu, İran'ın Irak'a bir günde 25 milyon metreküp gaz pompalamasını sağlayacak. Hattı genişletme önerileri, Ürdün ve Lübnan'a da gaz tedarik edilmesini öngörüyor.  

İran Pars sahasını – dünyanın bulunan tüm rezervlerinin yaklaşık yüzde 8'ini oluşturan, tahmini 14 trilyon metreküp hacmindeki, dünyanın en büyük gaz sahasını – Katar'la paylaşıyor. Emirlik, yakın zamanda Suudi Arabistan, Ürdün, Suriye ve Türkiye toprakları üzerinden Avrupa'ya gaz taşıyacak bir boru hattı için kendi planlarını açığa çıkarmıştı.

Çev: Selim Sezer

medyasafak.com