Parıltılar (8): Yazılı hadis kayıtlarının en eskisinde (Hz. Ali’nin Sahifesi) pulsuz balığın yasaklanması

Ammaar Muslim

Pulsuz balığı "haram" sayan tek mezhep, On İki İmam Şiası’dır (İmâmiyye). Bu yasak, onların İmamlarından rivayet ettikleriyle uyumludur.

Şu örneği ele alalım:

Hammâd b. Osman (ö. 190) adlı bir râvî, İmam Cafer es-Sâdık'a (a.s.) (ö. 148) "Hangi balık yenir?" diye sorduğunda, Cafer es-Sâdık, "Pullu olan" diye cevap vermiştir.

İmamlara atfedilen bu atıf gerçekten tarihsel olarak doğru ise, bunun İmâmî olmayan kaynaklara da yansıması beklenir. İşte tam da böyle olduğunu görüyoruz ki bu durum, On İki İmam Şiası’nın İmamlarından aldıkları bilgiyi doğru bir şekilde muhafaza ettiği iddiasını daha da güçlendirmektedir.

İbn Ebî Şeybe (ö. 235), Hafs b. Gıyâs'tan (ö. 194) şöyle aktarıyor:

Cafer'in [yani es-Sâdık'ın] şöyle dediğini duydum: "Biz, balıkların pulsuz olanından kaçınır ve onu yemeyiz!"

- Bu, Sünni külliyatında İmam Cafer'e isnat edilen sahih bir rivayettir.

İbn Ebî Şeybe, yukarıdaki rivayetin dışında, İbn Abbas, İbrahim en-Nehaî, Said b. Cübeyr, İbnü'l-Hanefiyye, Atâ b. Ebî Rebâh, İbrahim b. Abdullah b. Hasan (Muhammed Nefs-i Zekiyye'nin kardeşi) ve Hasan el-Basrî’den, bu türden balıkların caiz olduğuna hükmeden 12 rivayet nakleder.

Sorulması gereken doğal soru şudur: İmam Cafer bu konuda neredeyse tüm diğer otoritelere hangi temele dayanarak karşı çıkıyordu? Bunun cevabını, İbrahim en-Nehaî'nin (ö. 96) aynı bölümde bulunan etkileyici bir ifadesinde buluyoruz:

"Yayın balığının [kedi balığı] yenmesinde bir sakınca yoktur. Doğrusu bunun yasaklanması, onların Hz. Ali'nin Sahifesi’nden rivayet ettikleri bir şeydir!"

Bu son ifade oldukça muammalıdır ve doğrusu bu naklin önemini kavrayan başka bir âlimle karşılaşmadım! Benim iddiam, İbrahim en-Nehaî’nin, On İki İmam’ın kendi ellerinde olduğunu söylediği ve Resûlullah’ın (s.a.a.) dikte ettirip Hz. Ali'nin eliyle yazdığı rivâyetleri içerdiği belirtilen Ali'nin Sahifesi'nden bahsettiğidir!

Çünkü İmamlar, aşağıda da görülebileceği gibi, bunun haramlığını desteklemek için bu eski belgeyi kullanıyorlardı:

1. Önemli bir râvî olan Muhammed b. Müslim şöyle der:

Ebû Cafer - yani İmam Bâkır (a.s.)- bana Kitâb-ı Ali'den bir şey okuttu ve içinde "Size yayın balığını yasaklıyorum..." yazıyordu.

2. Muhammed b. Müslim, İmam Cafer es-Sâdık’a (a.s.) yayın balığını sorduğunda İmam şöyle cevap verir:

"Allah'a yemin ederim ki, [fiziksel olarak] hiç yayın balığı görmedim, ancak Kitâb-ı Ali'de [yenmesinin] haram olduğunu gördük."

3. Hanān b. Sedîr, birisi İmam Cafer Sâdık’a yayın balığını sorduğunda O’nun şöyle cevap verdiğini belirtir:

"Kitâb-ı Ali'de bazı balık türlerinin haram olduğunu gördük, bu yüzden ona yaklaşmayın! Pulsuz balıklardan uzak durun!"

Ali’nin Kitabı, başka yerlerde Ali’nin Sahifesi olarak geçmektedir.

Bu inanılmaz belge, erken dönem İslam araştırmacılarının sürekli ilgisini çeken önemli bir soruyu cevaplayabileceği için daha kapsamlı bir incelemeye ihtiyaç duyuyor: Hz. Peygamber, madem Sünnet’in Kur'ân-ı Kerîm kadar geçerli olmasını amaçlıyordu, onu niçin yazıya geçirmedi? [Yoksa geçirdi mi?]

İbrahim en-Nehaî; Hz. Ali'den gelen bu rivayetin doğruluğunu, elinde olmayan yazılı bir kayıtta yer alması ve özellikle de İmâmî olmayan kaynaklarda Hz. Ali'ye atfedilen sözlü rivayetlerde bu balığın yenmesine izin verilmesi nedeniyle, göz ardı etmiş olabilir. Ancak, birinci İslam yüzyılının son döneminde yaşamış ünlü bir Iraklı fakih olan Nehaî’nin, Hz. Ali'ye atfedilen fiziksel bir belgeye dayanarak yayın balığı yemekten kaçınan Kûfeli çağdaşlarının varlığından haberdar olduğuna dair önemli bir kanıt elde ediyoruz! Ve bu gerçeği On İki İmamcı kaynaklarda da bağımsız bir şekilde doğrulayabiliyoruz!

Kaynaklar: el-Kâfî, v. 12, s. 135, n. 2/11339; el-Musannef, v. 13, s. 463, n. 26190; el-Musannef, c. 13, s. 462, n. 26183; el-Kâfî, c. 12, s. 134-135, n. 1/11338; Tehzib el-Ahkâm, c. 9, s. 5-6, n. 9; el-Kâfî, c. 12, s. 138-139, n. 7/11344.

https://x.com/ammaar_muslim/status/1818252756064293080?s=20

Çeviri: Ozan Kemal Sarıalioğlu

Medya Şafak